تجمل پرستی و غرب گرایی از مسیر ولنتاین

پایگاه خبری به وقت مطالبه| امیر لیل آبادی/ انتشار ویدیویی از حرکت دو تریلی پر از هدایای ولنتاین در خیابان‌های تبریز، به‌سرعت واکنش‌های تند کاربران فضای مجازی و افکار عمومی را برانگیخت؛ اتفاقی که شاید در نگاه نخست، صرفاً یک تبلیغ پر زرق‌ و برق به‌نظر برسد، اما در بطن خود نشانه‌ای نگران‌کننده از تغییر سبک زندگی در آذربایجان شرقی است: عبور تدریجی از سادگی، فروتنی و فرهنگ بومی به‌سوی مصرف‌گرایی، تجمل‌پرستی و گرایش به نمادهای غربی.

صحنه‌ای که در مقابل چشم مردم تبریز رقم خورد، شباهتی به سبک زندگی نسل‌های پیشین این خطه نداشت. آذربایجان شرقی، با ریشه‌هایی عمیق در ساده‌زیستی، عقلانیت اقتصادی و حیات جمعی، حالا در حال مواجهه با هجومی آرام اما مؤثر از فرهنگ‌های وارداتی است. فرهنگی که زیبایی و محبت را نه در رفتار و اصالت، بلکه در قیمت هدایا، رنگ بسته‌بندی و میزان جلب توجه در شبکه‌های اجتماعی تعریف می‌کند.

سؤال جدی در میان افکار عمومی این است که در این مسیر، چه چیزهایی را از دست می‌دهیم؟ آیا در تبادل نابرابر با الگوهای غربی، آنچه می‌دهیم فرهنگ است و آنچه می‌گیریم ظاهر؟

دکتر کاظم حقی، پژوهشگر بومی حوزه فرهنگ اجتماعی، با اشاره به پیامدهای این روند می‌گوید:

«ما با پدیده‌ای مواجهیم که در ظاهر یک مناسبت ساده مثل ولنتاین است، اما در واقع بخشی از بازتعریف روابط اجتماعی و فرهنگی است. وقتی ابزارهای فرهنگی‌مان ضعیف شود، مردم برای معنا بخشیدن به زندگی خود از الگوهای آماده وارداتی استفاده می‌کنند و متأسفانه این مسیر، در آذربایجان شرقی نیز شتاب گرفته است.»

البته مسأله نه مخالفت با هدیه دادن است نه نفی محبت بلکه نقد متوجه آنجاست که یک مناسبت صرفاً تجاری، چنان بزرگ و مهم جلوه داده می‌شود که مناسبات اصیل خانوادگی و آیینی را در سایه قرار می‌دهد. چنان که در روزهای ولنتاین، فروشگاه‌ها با انبوهی از عروسک‌های قلبی و گل‌های وارداتی پر می‌شوند، اما بسیاری از نمادهای بومی و آیین‌های سنتی به فراموشی سپرده می‌شود.

از طرف دیگر، ولنتاین در تبریز دیگر یک مناسبت خاموش نیست. این روزها در برخی مناطق شهر، رقابت در برگزاری «بهترین سورپرایز» یا «گران‌ترین کادو» به یکی از مؤلفه‌های محبوبیت اجتماعی بدل شده است. همین روند، جوانانی را که توان مالی کمتری دارند به حاشیه می‌راند و در آن‌ها حس سرخوردگی ایجاد می‌کند و شکاف‌های طبقاتی را عمیق‌تر می‌سازد.

در نهایت، آنچه در پشت این هیاهو از دست می‌رود، سرمایه‌های معنوی و فرهنگی جامعه است. سادگی، مشارکت خانوادگی، ارتباطات واقعی و ریشه‌های اصیل، آرام‌آرام رنگ می‌بازند و جای خود را به بسته‌بندی‌های درخشان اما بی‌محتوا می‌دهند.

این تریلی‌های براق حامل چیزی بیش از کادو بودند. آن‌ها حامل هشدار بودند، هشداری برای شهری که در میان افتخارات فرهنگی و تاریخی‌اش، دارد رفته‌رفته سبک زندگی‌اش را واگذار می‌کند.