نقش مدرسه در تحقق اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

پایگاه خبری به وقت مطالبه / مهیلا عباس پور در جوامعی که عدالت، صرفاً در شعار باقی نمی‌ماند، مدرسه اولین سنگر آن است. آموزش رایگان، برابر، و باکیفیت برای تمام اقشار جامعه، به‌ویژه محرومان، یکی از مصادیق روشن تحقق عدالت اجتماعی است. اصل سی‌ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به صراحت بر این موضوع تأکید دارد و دولت را مکلف می‌سازد «وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد.»

اما اجرای این اصل، تنها در قالب ثبت‌نام رایگان و تأمین فضای آموزشی خلاصه نمی‌شود. عدالت آموزشی زمانی معنا پیدا می‌کند که کیفیت آموزش نیز برای همه دانش‌آموزان، فارغ از منطقه جغرافیایی، وضعیت اقتصادی، یا شرایط فرهنگی‌شان، برابر باشد.

متأسفانه طی سال‌های اخیر، شکاف کیفی آموزش میان مناطق برخوردار و محروم، هرچه بیشتر خود را نشان داده است. در حالی که برخی مدارس خاص در کلانشهرها با بهره‌گیری از معلمان توانمند، ابزارهای دیجیتال، و برنامه‌های جانبی رشد می‌کنند، مدارس روستایی یا حاشیه‌نشین، اغلب با کمبود معلم، تجهیزات، و حتی فضای مناسب مواجه‌اند. این فاصله، نه‌تنها عدالت آموزشی را تهدید می‌کند، بلکه پایه‌گذار نوعی نابرابری اجتماعی است که آینده کشور را با بحران مواجه می‌سازد.

از سوی دیگر، رشد بی‌رویه‌ی مدارس غیرانتفاعی و تقویت چرخه «آموزش طبقاتی» نیز یکی دیگر از عوامل تهدیدکننده عدالت آموزشی به‌شمار می‌رود. هنگامی که دسترسی به آموزش بهتر، نه بر اساس استعداد بلکه براساس توان مالی تعیین می‌شود، عملاً اصل برابری فرصت‌ها زیر پا گذاشته می‌شود.

برای تحقق عدالت آموزشی، اقداماتی چندبُعدی ضروری است: از برنامه‌ریزی عادلانه برای توزیع منابع انسانی گرفته تا ارتقاء سطح معیشت معلمان در مناطق محروم؛ از تولید محتوای درسی متوازن و بومی‌شده گرفته تا فراهم کردن اینترنت رایگان و تجهیزات هوشمند آموزشی در دورافتاده‌ترین روستاها.

رسانه‌ها نیز در این مسیر می‌توانند نقش‌آفرینی مهمی داشته باشند. افشای نابرابری‌ها، بازتاب چالش‌های دانش‌آموزان محروم، و مطالبه‌گری از نهادهای مسئول، وظایف حیاتی رسانه‌هایی است که می‌خواهند در خدمت توسعه عدالت اجتماعی باشند.

در نهایت باید تأکید کرد: آموزش، تنها انتقال معلومات نیست؛ فرایند شکل‌گیری شخصیت، آگاهی، و شهروندی مسئول است. جامعه‌ای که بخواهد در مسیر توسعه‌ی متوازن و پایدار حرکت کند، باید از مدرسه آغاز کند. و مدرسه‌ای که با بی‌عدالتی اداره شود، نمی‌تواند آموزگار عدالت در جامعه باشد.